Nghị định 80/2024 quy định cơ chế hợp đồng mua bán điện trực tiếp (DPPA) giữa đơn vị phát điện năng lượng tái tạo và khách hàng sử dụng điện lớn ( Nghị Định 80/2024 ) do Chính phủ Việt Nam ban hành và có hiệu lực từ ngày 3 tháng 7 năm 2024. Nghị Định này được coi là một chính sách quan trọng nhằm mục đích thúc đẩy phát triển năng lượng tái tạo tại Việt Nam và nâng cao khả năng cạnh tranh của thị trường bán lẻ điện Việt Nam.

Bài viết này tóm tắt này thảo luận về những điểm quan trọng của cơ chế DPPA có thể áp dụng cho các đơn vị phát điện năng lượng tái tạo, bao gồm cả các đơn vị phát điện mặt trời trên mái nhà tại Việt Nam như được quy định trong Nghị Định 80/2024. Bài viết này do Nguyễn Thị Kim Anh và Hà Thanh Phúc viết và Nguyễn Quang Vũ biên tập.

1.       ĐIỀU KIỆN ĐỂ THAM GIA CƠ CHẾ DPPA

Nghị Định 80/2024 quy định các các chủ thể sau và các điều kiện tương ứng để tham gia cơ chế DPPA như sau:

Đơn vị phát điện năng lượng tái tạo (Đơn Vị NNTT):

·         Bao gồm Đơn Vị NNTT sở hữu các nhà máy điện gió, điện mặt trời mà và các nhà máy điện sử dụng năng lượng tái tạo khác như thủy điện, sinh khối, địa nhiệt, thủy triều, sóng biển và hải lưu;

·         Đơn Vị NNTT sở hữu hệ thống điện năng lượng mặt trời mái nhà; Và

·         Có giấy phép hoạt động điện trừ trường hợp được miễn giấy phép hoạt động điện theo quy định của pháp luật hiện hành.

Khách Hàng Sử Dụng Điện Lớn

·         Người sử dụng điện cuối cùng (tức là mua điện để sử dụng nhưng không bán lại);

·         Có sản lượng thụ bình quân tháng ít nhất 200.000 kWh; Và

·         Bao gồm cả khách hàng sử dụng điện cho mục đích tiêu dùng dịch vụ và khách hàng sử dụng điện cho mục đích sản xuất (Khách Hàng Sử Dụng Điện Lớn cho mục đích sản xuất, Khách Hàng Sử Dụng Điện Lớn Cho Sản Xuất).

Đơn Vị Bán Lẻ Điện Tại Khu Cụm Được Ủy Quyền:

·         Có Giấy phép hoạt động điện lực đối với lĩnh vực bán lẻ điện để bán điện trong khu công nghiệp, khu kinh tế, khu chế xuất, cụm công nghiệp, khu công nghệ cao, khu công nghệ thông tin tập trung, khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao và các mô hình tương tự (Khu Cụm).

·         Có sản lượng mua điện bình quân mỗi tháng tối thiểu 200.000 kWh;

·         Có điện áp đấu nối tối thiểu 22 kV; Và

·         Được Khách Hàng Sử Dụng Điện Lớn Cho Sản Xuất ủy quyền để mua điện thay mặt họ.

(Khách Hàng Sử Dụng Điện Lớn và Đơn Vị Bán Lẻ Điện Tại Khu Cụm Được Ủy Quyền, Khách Hàng)

2.       CÁC MÔ HÌNH DPPA

Nghị Định 80/2024 áp dụng hai mô hình cho DPPA, bao gồm (1) mua bán điện trực tiếp qua đường dây kết nối riêng (DPPA Đường Dây Riêng) và (2) mua bán điện trực tiếp qua lưới điện quốc gia (DPPA Nối Lưới). Theo Nghị Định 80/2024, khung pháp lý điều chỉnh các mô hình DPPA đó như sau:

Dòng điện thực tế

· DPPA Đường Dây Riêng - Điện năng do Đơn Vị NNTT tạo ra sẽ được truyền trực tiếp đến Khách Hàng thông qua đường dây riêng kết nối Đơn Vị NNTT với Khách Hàng.

· DPPA Nối Lưới - Điện năng do Đơn Vị NNTT tạo ra sẽ được phát lên lưới điện quốc gia và từ lưới điện quốc gia Khách Hàng sẽ lấy điện năng để sử dụng (không nhất thiết phải là điện năng do Đơn Vị NNTT tạo ra).

Cơ chế hợp đồng

· DPPA Đường Dây Riêng – Hợp đồng mua bán điện (PPA) giữa Đơn Vị NNTT và Khách Hàng, theo đó Đơn Vị NNTT sẽ bán và Khách Hàng sẽ mua điện năng do Đơn Vị NNTT tạo ra thông qua đường dây dẫn riêng (DPPA Vật Lý).

· DPPA Nối Lưới - Mô hình nối lưới quốc gia sẽ cần 3 PPA để hoạt động:

(1) PPA giữa Đơn Vị NNTT và Tập đoàn Điện lực Việt Nam, theo đó Đơn Vị NNTT sẽ bán toàn bộ điện năng do Đơn Vị NNTT tạo ra lên thị trường bán buôn điện (VWEM) theo giá thị trường điện giao ngay (tức là giá giao ngay) (EVN PPA);

(2) PPA giữa Tổng công ty Điện lực và Khách Hàng, theo đó Khách Hàng sẽ mua điện từ Tổng công ty Điện lực theo giá giao ngay cộng với các chi phí khác (xem cơ chế giá bên dưới) (PC PPA); Và

(3) PPA với Đơn Vị NNTT và Khách Hàng, theo đó là hợp đồng kỳ hạn để các bên thanh toán phần chênh lệch giữa giá thỏa thuận trước giữa các bên và giá giao ngay; (DPPA Ảo).

PPA mẫu

· DPPA Đường Dây Riêng – Không có PPA mẫu nào theo Nghị định 80/2024 cho DPPA vật lý. Vì vậy, nội dung này phải được các bên liên quan cùng thương lượng với điều kiện phải có những nội dung chính theo quy định tại Điều 22 Luật Điện lực.

· DPPA Nối Lưới - EVP PPA và PC PPA sẽ tuân theo các PPA mẫu tương ứng được quy định tại Nghị định 80/2024. Các PPA mẫu này khá chi tiết nên không thể thương lượng thêm được nhiều. Nghị định 80/2024 cũng quy định PPA mẫu cho DPPA ảo nhưng nó chỉ bao gồm các điều khoản chính. Tùy thuộc vào Đơn Vị NNTT và Khách Hàng đặt ra các điều khoản chi tiết trong DPPA ảo.

Đơn Vị NNTT đủ điều kiện tham gia

· DPPA Đường Dây Riêng - Đơn Vị NNTT

· DPPA Nối Lưới - Đơn Vị NNTT sở hữu nhà máy điện với (1) nguồn điện chỉ từ năng lượng mặt trời hoặc gió; (2) công suất lắp đặt tối thiểu là 10MW; và (3) tham gia VWEM.

Khách Hàng đủ điều kiện tham gia

· DPPA Đường Dây Riêng - Khách Hàng Sử Dụng Điện Lớn

· DPPA Nối Lưới

(1) Khách Hàng Sử Dụng Điện Lớn Cho Sản Xuất mua điện tại cấp điện áp từ 22 kV trở lên; Và

(2) Đơn Vị Bán Lẻ Điện Tại Khu Cụm Được Ủy Quyền. Tuy nhiên, vẫn chưa rõ Đơn Vị Bán Lẻ Điện Tại Khu Cụm Được Ủy Quyền sẽ giao kết DPPA với Tập đoàn Điện lực Việt Nam với tư cách của bản thân hay với tư cách là người đại diện theo ủy quyền của Khách Hàng Sử Dụng Điện Lớn Cho Sản Xuất.

Cơ chế giá - DPPA Đường Dây Riêng

Giá điện sẽ do Đơn Vị NNTT và Khách Hàng thoả thuận. Trừ trường hợp Đơn Vị NNTT cũng là Đơn Vị Bán Lẻ Điện Tại Khu Cụm Được Ủy Quyền kết hợp mua điện từ lưới điện quốc gia để bán lẻ, giá điện sẽ được điều chỉnh theo chính sách giá do Bộ Công Thương quy định.

Cơ chế giá – DPPA Nối Lưới

· EVN PPA: Giá giao ngay trên thị trường điện giao ngay

· PC PPA:

(1) Đối với lượng điện tiêu thụ tương ứng với lượng điện năng do Đơn Vị NNTT phát ra (được điều chỉnh theo điểm giao điện của Khách Hàng): giá giao ngay cộng với các chi phí phụ trợ (như truyền tải, phân phối, vận hành, quản lý và các dịch vụ khác) cộng với chi phí bù trừ (chi phí này dường như có mục đích là để Khách Hàng chia sẻ chi phí duy trì công suất của các nhà máy điện như nhà máy điện BOT hoặc nhà máy thủy điện chiến lược để đảm bảo phụ tải cơ sở của lưới điện quốc gia);

(2) Đối với lượng tiêu thụ vượt quá lượng điện năng do Đơn Vị NNTT tạo ra: giá bán lẻ điện hiện hành (do Bộ Công Thương quy định).

· DPPA Ảo:

(1) Đơn Vị NNTT và Khách Hàng sẽ thống nhất lượng điện năng mà Đơn Vị NNTT cam kết bán cho Khách Hàng (Qc); Và

(2) liên quan đến Qc, Đơn Vị NNTT và Khách Hàng sẽ thanh toán cho nhau phần chênh lệch giữa (i) giá điện do các bên thỏa thuận và (ii) giá giao ngay (Chênh Lệch Giá );

(3) Không rõ tại sao Chênh Lệch Giá được tính dựa trên Qc (là sản lượng điện cam kết) mà không phải là lượng điện năng thực tế mà Đơn Vị NNTT bán lên lưới ( Qm ) hoặc Khách Hàng tiêu thụ ( Qkh ). Vì vậy, sẽ cần tính thêm một số giải pháp để giải quyết các tình huống sau: (i) trong trường hợp Qm < Qc,  không rõ tại sao và bằng cách nào Đơn Vị NNTT và Khách Hàng sẽ giải quyết Chênh Lệch Giá cho lượng điện năng đã cam kết nhưng không được giao hoặc (ii) trong trường hợp Qkh > Qc, không rõ tại sao và bằng cách nào Đơn Vị NNTT và Khách Hàng sẽ giải quyết Chênh Lệch Giá đối với lượng điện năng không cam kết nhưng đã giao.

Yêu cầu đăng ký

· DPPA Đường Dây Riêng – Không cần đăng ký nhưng cần có thông báo về việc giao kết DPPA. Hồ sơ thông báo phải được nộp cho Ủy ban nhân dân cấp tỉnh có liên quan, Tổng công ty Điện lực và Trung tâm Điều độ Hệ thống điện Quốc gia (NLDC).

· DPPA Nối Lưới – Cần phải đăng ký. Hồ sơ đăng ký phải được gửi về NLDC để lấy ý kiến của Tập đoàn Điện lực, Tổng công ty Điện lực, Đơn Vị Bán Lẻ Điện Tại Khu Cụm Được Ủy Quyền trước khi có xác nhận chính thức. Cơ quan có thẩm quyền sẽ đăng ký DPPA Nối Lưới trong vòng 15 ngày làm việc kể từ ngày nộp đủ hồ sơ đăng ký.

3. Tạm dừng và chấm dứt

Đơn Vị NNTT và Khách Hàng bị tạm dừng tham gia chế độ DPPA trong các trường hợp sau:

· Thị trường điện ngừng hoạt động;

· Một trong các hợp đồng theo cơ chế DPPA bị tạm dừng hoặc hết hạn, gây ảnh hưởng đến lợi ích của các bên liên quan;

· Có “hành vi lợi dụng cơ chế, chính sách để trục lợi” (xem phân tích sâu hơn của chúng tôi trong bài viết này); hoặc

· Sản lượng tiêu thụ điện bình quân của Khách Hàng (trung bình trong 12 tháng liên tục) nhỏ hơn 200.000kWh/tháng.

Đơn Vị NNTT hoặc Khách Hàng bị chấm dứt tham gia cơ chế DPPA trong các trường hợp sau:

· Đơn Vị NNTT và Khách Hàng đồng ý như vậy; hoặc

· Có “hành vi lợi dụng cơ chế, chính sách để trục lợi” và hậu quả không thể khắc phục được (xem bài phân tích sâu hơn của chúng tôi trong bài viết này).

- Hết văn bản-