Trong bối cảnh thị trường trái phiếu Việt Nam còn nhiều xáo trộn và chưa có dấu hiệu cải thiện, Chính phủ tiếp tục thay đổi khung pháp lý liên quan đến trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam. Quy định mới nhất là quy định của Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ Chứng khoán Việt Nam (VSDC) về đăng ký, lưu ký, thanh toán và thực hiện quyền đối với trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ (Quy Định Về Trái Phiếu Riêng Lẻ Của VSD). Trên cơ sở Quy Định Về Trái Phiếu Riêng Lẻ Của VSD mới đây và những khó khăn hiện tại đối với người sở hữu trái phiếu trong việc thực thi quyền của mình theo các điều khoản và điều kiện của trái phiếu đã phát hành trước đó (điều khoản tiêu chuẩn), đã đến lúc các điều khoản và điều kiện của trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ phải được soạn thảo khác đi nhằm bảo vệ tối đa quyền lợi cho người nắm giữ trái phiếu. Dưới đây chúng tôi thảo luận về một số hướng cải thiện có thể được đưa vào các điều khoản và điều kiện của trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ mới:

· Quyền riêng lẻ và tập thể: theo các điều khoản tiêu chuẩn, hầu hết các quyền của trái chủ được thực hiện một cách tập thể thông qua hội nghị trái chủ và/hoặc các đại đại diện khác nhau (ví dụ: đại diện người sở hữu trái phiếu, đại diện quản lý tài sản bảo đảm hoặc đại lý đăng ký). Mặc dù việc thực hiện quyền tập thể có thể thuận tiện cho tổ chức phát hành, nhưng việc thực hiện quyền tập thể có thể gây khó khăn cho các cá nhân hoặc trái chủ nhỏ lẻ trong việc bảo vệ quyền của mình vì họ phụ thuộc vào quyết định của hội nghị trái chủ và hành động của các đại diện liên quan. Do đó, chúng tôi cho rằng ngoại trừ một số quyền bắt buộc, các điều khoản của trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ nên cho phép trái chủ thực hiện quyền của mình với tư cách cá nhân nhiều nhất có thể. Theo Nghị Định 153/2020, việc thay đổi điều khoản của trái phiếu, phê duyệt phương án khắc phục liên quan đến hành vi vi phạm của tổ chức phát hành trái phiếu hoặc thay đổi đại diện của trái chủ phải được số người sở hữu trái phiếu đại diện từ 65% tổng số trái phiếu cùng loại đang lưu hành trở lên chấp thuận.

· Giảm thiểu hoặc loại bỏ các đại diện: Thông thường, các điều khoản tiêu chuẩn sử dụng nhiều đại diện khác nhau (ví dụ: đại diện trái chủ, đại lý quản lý tài sản bảo đảm hoặc đại lý đại diện) cho việc vận hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ. Tuy nhiên, các đại diện được lựa chọn và thanh toán bởi tổ chức phát hành và không phải chịu bất kỳ nghĩa vụ ủy thác rõ ràng nào đối với người sở hữu trái phiếu, cho nên các đại diện có sự xung đột lợi ích đối với người sở hữu trái phiếu và có thể không hữu ích cho trái chủ nếu tổ chức phát hành vi phạm nghĩa vụ. Đối với trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ, chỉ cần có đại diện người sở hữu trái phiếu nếu có trái chủ là cá nhân. Không có yêu cầu về đại diện quản lý tài sản bảo đảm. Và với Quy Định Về Trái Phiếu Riêng Lẻ Của VSD, cũng không cần có đại lý đại diện nữa. Theo đó, trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ có thể loại bỏ các đại diện khác nhau nếu người sở hữu trái phiếu chỉ giới hạn ở tổ chức.

· Làm việc với VSDC: Theo Quy Định Về Trái Phiếu Riêng Lẻ Của VSD, VSDC chỉ làm việc với tổ chức phát hành trái phiếu (không làm việc với đại diện người sở hữu trái phiếu) để thu xếp việc thực hiện các quyền của chủ sở hữu trái phiếu. Theo đó, tiềm ẩn rủi ro khi tổ chức phát hành trái phiếu vi phạm nghĩa vụ, tổ chức phát hành đó có thể từ chối hợp tác với VSDC. Trong trường hợp đó, trái chủ không thể thực hiện quyền của mình thông qua VSDC. Do rủi ro xuất phát từ việc thiết kế điều khoản trong Quy Định Về Trái Phiếu Riêng Lẻ Của VSD, sẽ chỉ có thể giảm thiểu rủi ro bằng cách đưa ra các trường hợp trong điều khoản trái phiếu trong đó các trái chủ có thể thực thi quyền của mình một cách trực tiếp mà không thông qua VSDC (ví dụ, khi trái chủ không lưu ký trái phiếu của họ).

· Phương thức hoạt động đơn giản dành cho hội nghị trái chủ: Các điều khoản tiêu chuẩn thường có quy định chi tiết về cách thức hoạt động của hội nghị trái chủ tương tự như đại hội cổ đông. Tuy nhiên, phương thức hoạt động phức tạp khiến cho các trái chủ khó có thể thông qua một quyết định. Theo đó, các điều khoản của trái phiếu cần được soạn thảo để tạo thuận lợi và linh hoạt cho trái chủ có thể thông qua một quyết định tập thể.

Bài viết này được thực hiện bởi Nguyễn Quang Vũ.

Vietnam Business Law