Ngày 16 tháng 6 năm 2025, Quốc Hội chính thức thông qua Luật Việc Làm 2025, thay thế Luật Việc Làm 2013. Luật Việc Làm 2025 sẽ có hiệu lực từ ngày 1 tháng 1 năm 2026. Một trong những điểm mới quan trọng của Luật Việc Làm 2025 là các thay đổi đối với quy định về bảo hiểm thất nghiệp (BHTN), nhằm mục đích mở rộng đối tượng tham gia, tăng cường quyền lợi và làm rõ trách nhiệm của cả người sử dụng lao động (NSDLĐ) và người lao động (NLĐ). Bài viết này sẽ khái quát những điểm mới đáng chú ý đối với hệ thống bảo hiểm thất nghiệp của Việt Nam và những thay đổi quan trọng khác theo Luật Việc Làm 2025.

1. Những thay đổi lớn đối với Hệ thống Bảo hiểm thất nghiệp

· Mở rộng phạm vi đối tượng tham gia: Luật Việc Làm 2025 mở rộng đáng kể phạm vi tham gia BHTN bắt buộc, trong đó bao gồm cả: (1) NLĐ làm việc theo hợp đồng lao động xác định thời hạn từ đủ 01 tháng trở lên và (2) NLĐ làm việc bán thời gian theo hợp đồng lao động không xác định thời hạn, hợp đồng xác định thời hạn từ đủ 01 tháng trở lên mà có tiền lương tháng không thấp hơn tiền lương tối thiểu để đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc.

· Bổ sung các đối tượng không bắt buộc tham gia: Luật Việc Làm 2025 hiện loại trừ các nhóm lao động sau khỏi diện tham gia BHTN: (1) NLĐ có đủ điều kiện hưởng lương hưu (không chỉ những người đang hưởng lương hưu, như quy định của Luật Việc Làm 2013); (2) NLĐ đang hưởng trợ cấp bảo hiểm xã hội, trợ cấp hằng tháng theo quy định của Chính Phủ; và (3) NLĐ đang làm việc theo hợp đồng thử việc. Luật Việc Làm 2025 cũng mở rộng các trường hợp không phải đóng BHTN, cụ thể, chỉ cần NLĐ không nhận lương từ 14 ngày làm việc trở lên trong tháng thì sẽ không phải đóng BHTN (trước đây, theo Nghị định 28/2015, quy định này chỉ áp dụng đối với NLĐ nghỉ thai sản hoặc ốm đau).

· Mức đóng: Mức đóng BHTN được quy định là tối đa 1% tiền lương tháng của NLĐ, điều này tạo sự linh hoạt cho Chính Phủ có thể điều chỉnh mức đóng thấp hơn mức trần này nếu cần thiết.

· Trách nhiệm bồi thường của NSDLĐ: Nếu NSDLĐ không đóng đủ BHTN theo quy định, họ có trách nhiệm chi trả trực tiếp cho NLĐ một khoản tiền tương đương với chế độ BHTN mà NLĐ lẽ ra được hưởng. Quy định này đã giải quyết một hạn chế lớn của luật trước đây về việc NLĐ thường phải chờ NSDLĐ thực hiện thanh toán nợ BHTN với quỹ BHTN rồi mới được giải quyết đầy đủ quyền lợi. Quy tắc mới này đảm bảo cho NLĐ được tiếp cận hỗ trợ tài chính nhanh hơn và bảo vệ tốt hơn quyền lợi của NLĐ.

· Tạm dừng và Truy đóng BHTN: Lần đầu tiên, Luật Việc làm 2025 chính thức công nhận việc tạm dừng đóng BHTN trong trường hợp NLĐ bị tạm giam hoặc tạm đình chỉ công việc. Nếu sau đó NLĐ được truy lĩnh toàn bộ tiền lương trong thời gian bị tạm dừng, thì NSDLĐ và NLĐ phải đóng bù BHTN cho thời gian tạm dừng đó.

· NLĐ đủ điều kiện hưởng lương hưu không được hưởng Trợ cấp thất nghiệp: NLĐ đáp ứng đủ điều kiện hưởng lương hưu sẽ không đủ điều kiện hưởng trợ cấp thất nghiệp, ngay cả khi họ chưa làm thủ tục hưởng lương hưu. Thay đổi này được đưa ra nhằm mục đích ngăn chặn các cá nhân đủ điều kiện hưởng lương hưu nhưng lại trì hoãn làm thủ tục nhận lương hưu để có thể nhận trợ cấp thất nghiệp.

2. Tăng cường nghĩa vụ giám sát và báo cáo

Luật Việc Làm 2025 giới thiệu một khuôn khổ để Chính Phủ thu thập thông tin việc làm toàn diện, tạo lập cơ sở dữ liệu quốc gia về thông tin việc làm và thị trường lao động.

· Báo cáo cá nhân: Tất cả các cá nhân đang làm việc sẽ được yêu cầu đăng ký thông tin việc làm với cơ quan có thẩm quyền, bao gồm thông tin định danh, trình độ học vấn, tình trạng việc làm và nhu cầu việc làm. Các cá nhân có trách nhiệm duy trì thông tin này chính xác và cập nhật.

· Cơ sở dữ liệu quốc gia: Dựa trên thông tin này, Chính phủ sẽ thiết lập cơ sở dữ liệu quốc gia về người lao động, cơ sở này sẽ được tích hợp với các cơ sở dữ liệu khác của Chính Phủ. Một cơ sở dữ liệu riêng biệt về thị trường lao động cũng sẽ được tạo lập.

· Bảo mật dữ liệu: Mọi hành vi chia sẻ, trao đổi hoặc sử dụng thông tin trong các cơ sở dữ liệu này một cách bất hợp pháp đều bị cấm. Một điểm cần theo dõi là cách Chính Phủ sẽ làm rõ quy định cấm này, vì hiện chưa rõ liệu nó chỉ áp dụng cho việc sử dụng các cơ sở dữ liệu của Chính Phủ hay cho bất kỳ cơ sở dữ liệu tư nhân nào chứa thông tin tương tự.

Bài viết này do Phạm Thị Thu Trang thực hiện và được Nguyễn Quang Vũ biên tập.

Vietnam Business Law